Sốt xuất huyết thường bắt đầu với các triệu chứng như sốt cao, đau đầu, đau cơ, mệt mỏi. Nếu không được theo dõi và xử lý kịp thời, bệnh có thể tiến triển và gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng như: sốc sốt xuất huyết với huyết áp tụt nhanh, xuất huyết nội tạng, tràn dịch màng phổi, viêm não, suy thận, suy tim,… Sốt xuất huyết có thể bùng phát thành dịch, đặc biệt là vào mùa mưa. Để hiểu rõ hơn nguyên nhân gây bệnh và cách phòng ngừa sốt xuất huyết, bạn hãy theo dõi thêm nội dung bài viết dưới đây nhé!
Nguyên nhân sốt xuất huyết là gì?
Nguyên nhân gây sốt xuất huyết là do virus Dengue, thuộc họ Flaviviridae, một loại virus RNA thường gặp ở các vùng khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới trên toàn cầu. Trong những thập kỷ gần đây, số ca mắc sốt xuất huyết gia tăng đáng kể, khiến bệnh trở thành một trong những mối nguy lớn đối với sức khỏe cộng đồng, đặc biệt ở Đông Nam Á và Nam Mỹ.
Virus Dengue lây truyền chủ yếu qua vết đốt của muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus. Chính vì vậy, để ngăn chặn sự lây lan của bệnh, việc kiểm soát quần thể muỗi và hạn chế môi trường sinh sản của chúng là biện pháp quan trọng hàng đầu để phòng chống dịch sốt xuất huyết.
Hiện nay có 4 tuýp huyết thanh của virus Dengue: DENV-1, DENV-2, DENV-3 và DENV-4. Mỗi người có thể nhiễm từng loại ít nhất một lần trong đời. Khi nhiễm một tuýp virus, cơ thể chỉ tạo miễn dịch lâu dài với chủng đó, còn các tuýp khác chỉ được bảo vệ tạm thời và miễn dịch này nhanh chóng suy giảm. Do vậy, người từng mắc sốt xuất huyết vẫn có nguy cơ tái nhiễm và các lần mắc sau thường nặng hơn, có nguy cơ biến chứng cao.
Theo dữ liệu của Cục Y tế Dự phòng (Bộ Y tế), tại Việt Nam hiện nay cả 4 tuýp Dengue đều lưu hành, trong đó DENV-1 và DENV-2 chiếm ưu thế. Năm 2023, DENV-2 chiếm 88% các ca mắc; năm 2024, tỷ lệ này giảm xuống còn khoảng 70%. Đặc biệt, DENV-2 liên quan nhiều đến các ca bệnh nặng, các đợt dịch và là nguyên nhân chính gây tử vong do sốt xuất huyết.
Nguyên nhân gây ra bệnh sốt xuất huyết là do vết đốt của muỗi Aedes lây truyền virus Dengue
Bệnh sốt xuất huyết lây lan qua đường nào?
Hiện nay, vẫn còn nhiều hiểu lầm về sốt xuất huyết, đặc biệt là về đường lây truyền và việc tiếp xúc trực tiếp với người bệnh có bị lây không. Sốt xuất huyết không lây qua tiếp xúc trực tiếp giữa người với người, mà chủ yếu truyền bệnh qua các con đường sau:
1. Lây qua muỗi vằn Aedes aegypti
Đây là con đường chính khiến sốt xuất huyết lan rộng. Muỗi cái Aedes khi đốt người đang mắc bệnh hoặc đang trong giai đoạn ủ bệnh sẽ hút virus Dengue và trở thành trung gian truyền bệnh. Khi muỗi này đốt người lành, virus sẽ được truyền sang. Nguy cơ lây truyền không chỉ từ người có triệu chứng, mà cả người mắc bệnh không biểu hiện triệu chứng. Các nghiên cứu cho thấy khoảng 80% trường hợp nhiễm virus Dengue không có triệu chứng, nhưng vẫn có thể lây bệnh cho người khác qua muỗi.
Muỗi vằn Aedes aegypti truyền virus Dengue là nguyên nhân gây ra bệnh sốt xuất huyết
2. Lây qua đường máu hoặc sử dụng chung bơm kim tiêm
Mặc dù ít gặp hơn, virus Dengue vẫn có thể lây truyền khi truyền máu, hiến máu hoặc tiếp xúc với kim tiêm có dính máu của người mắc bệnh. Người lành sẽ có nguy cơ nhiễm nếu bị lây virus từ máu chứa mầm bệnh hoặc dùng chung bơm kim tiêm với người mang virus.
3. Các đường lây ít gặp khác
Một số đường lây nhiễm virus Dengue bao gồm:
- Lây truyền trong môi trường y tế: Virus có thể lây qua các chế phẩm máu, phơi nhiễm với kim tiêm hoặc tổn thương niêm mạc. Ngay cả những người hiến máu không có triệu chứng vẫn có thể mang virus Dengue trong máu.
- Lây truyền từ mẹ sang con (truyền dọc): Nếu mẹ nhiễm virus Dengue trong vòng 10 ngày trước khi sinh, có thể truyền virus sang trẻ sơ sinh. Bệnh thường bộc phát ở trẻ từ 4-11 ngày tuổi, biểu hiện triệu chứng sốt xuất huyết.
Biện pháp phòng ngừa sốt xuất huyết
Để phòng ngừa sốt xuất huyết, bạn có thể tham khảo một số cách dưới đây:
1. Tiêm phòng vắc xin Qdenga
Vắc xin sốt xuất huyết là một trong những phương pháp chủ động và hiệu quả để phòng ngừa căn bệnh do virus Dengue gây ra. Tại Việt Nam, với tỷ lệ mắc bệnh cao và nguy cơ biến chứng nghiêm trọng, tiêm phòng sốt xuất huyết được xem là một giải pháp quan trọng trong phòng chống dịch bệnh.
Loại vắc xin này đã được chứng minh có khả năng kích thích hệ miễn dịch tạo kháng thể lâu dài, giúp cơ thể chống lại các tuýp virus Dengue. Tuy nhiên, nhiều người vẫn thắc mắc liệu vắc xin có cần tiêm nhắc lại hay không sau khi đã hoàn thành liệu trình cơ bản.
Hiện nay, vắc xin Qdenga là loại được cấp phép sử dụng tại Việt Nam. Vắc xin này được chỉ định cho trẻ em từ 4 tuổi trở lên, nhằm phòng ngừa sốt xuất huyết do virus Dengue gây ra. Liệu trình tiêm gồm hai mũi với lịch trình như sau:
- Mũi 1: Tiêm liều đầu tiên.
- Mũi 2: Tiêm liều thứ hai cách mũi đầu tiên 3 tháng.
Như vậy, mũi thứ hai cần được tiêm đúng 3 tháng sau mũi đầu để đảm bảo hiệu quả tối ưu. Hiện tại, không có khuyến cáo tiêm nhắc lại sau khi đã hoàn tất hai liều cơ bản của vắc xin Qdenga. Các nghiên cứu lâm sàng cho thấy, hai mũi tiêm này đủ tạo miễn dịch vững chắc, giúp cơ thể bảo vệ lâu dài trước virus Dengue.
Vắc xin Qdenga phòng ngừa sốt xuất huyết được Bộ Y tế chỉ định cho trẻ em từ 4 tuổi trở lên
2. Loại bỏ nơi sinh sản của muỗi truyền bệnh
Để hạn chế sự sinh sôi của muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết, cần thực hiện theo các nguyên tắc cơ bản sau:
- Các vật dụng chứa nước phục vụ sinh hoạt: Bạn hãy đậy kín các thùng, lu, chậu, hồ chứa nước khi không sử dụng. Ngoài ra, bạn nên thay nước và vệ sinh định kỳ các vật dụng như bình bông, đĩa lót chậu kiểng, ly nước cúng, chậu nước nuôi gia cầm… Có thể thả cá bảy màu để ăn bọ gậy trong các bể cá, hòn non bộ hoặc cây thủy sinh.
- Các vật chứa nước không sử dụng: Bạn hãy thu gom và loại bỏ hoàn toàn các vật dụng này. Nếu chưa thể xử lý ngay, bạn cần che chắn, sắp xếp sao cho không bị ứ đọng nước, và loại bỏ trong vòng một tuần để tránh muỗi sinh sôi.
3. Diệt muỗi và phòng tránh muỗi đốt
Bên cạnh việc loại bỏ nơi sinh sản, cần thực hiện các biện pháp phòng chống muỗi chích:
- Ngủ màn thường xuyên, kể cả ban ngày.
- Lắp lưới chắn muỗi hoặc sử dụng rèm tẩm hóa chất tại cửa ra vào, cửa sổ.
- Sử dụng nhang muỗi, bình xịt diệt côn trùng, vợt bắt muỗi điện hoặc các biện pháp diệt muỗi cầm tay.
- Xịt các sản phẩm chống muỗi chứa hoạt chất đã được chứng nhận, đảm bảo an toàn và hiệu quả cho da.
Diệt muỗi là cách phòng ngừa sốt xuất huyết trong cộng đồng
Kết luận
Hy vọng bài viết đã giúp bạn tìm hiểu về nguyên nhân sốt xuất huyết. Bệnh do virus Dengue gây ra, lây chủ yếu qua muỗi vằn Aedes và có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được phòng ngừa kịp thời. Một trong những biện pháp chủ động phòng ngừa hiệu quả nhất hiện nay là tiêm vắc xin sốt xuất huyết. Tại Trung tâm Tiêm chủng Bệnh viện Đại học Phenikaa đang có sẵn vắc xin Qdenga dành cho bé từ 4 tuổi trở lên, giúp phòng ngừa bệnh sốt xuất huyết. Trung tâm có hệ thống bảo quản vắc xin đạt chuẩn. Cùng với đội ngũ bác sĩ tiêm chủng giàu kinh nghiệm, quy trình tiêm khoa học, đảm bảo an toàn tuyệt đối. Để được tư vấn chi tiết về tiêm vắc xin, bạn hãy liên hệ hotline: 1900 886648 (miễn phí 24/7) nhé!
